Riet Willems organiseerde als vrijwilliger het voetbaltoernooi van Gay Games Amsterdam 1998, waaraan 1200 mensen deelnamen. In 1990 leerde zij het evenement kennen in Vancouver: ‘Ik ben een sportmens en het was gewoon fantastisch om de Gay Games voor het eerst mee te maken. Voor mij was het niet een politiek gebeuren. Ik wilde het voetbaltoernooi in Amsterdam graag organiseren omdat het mijn sport is en mijn stad. En het is gewoon kicken!‘
Coverfoto: Foto van Riet Willems met een Gay Gamesvoetbal, gemaakt door MacSiers Imaging
Riet Willems: ‘Vanaf toen ik klein was heb ik gevoetbald, maar toen was er nog geen meisjesvoetbal. Uiteindelijk ben ik toen gaan hockeyen en heb dat op hoog niveau gedaan, maar voetbal was mijn passie. De hele lagere school en middelbare school door ging ik na school naar buiten om te voetballen met de jongens. Ik kon goed voetballen, dus die jongens vonden dat prima. Ik was echt one of the boys.
‘Van 1976 tot 1983 ben ik in Eindhoven gaan studeren en ben daar op de Technische Hogeschool (nu Technische Universiteit, red.) gaan voetballen in een zaalcompetitie. Toen ontstond er een KNVB-competitie voor zaalvoetbal en wilden we ons inschrijven. En toen mocht ik niet meedoen van de KNVB! Ik heb even een procedure overwogen, maar zo zit ik niet in elkaar. Ik heb het laten gaan en bleef gewoon met de jongens voetballen en ondertussen hockeyde ik bij een club.
‘Maar toen ik naar Amsterdam vertrok wilde ik niet meer hockeyen. In de Utrechtsestraat kwam ik iemand tegen die ik kende van het hockey van vroeger en die zei: “Ik voetbal daar en daar”. Ik zei: “Ik wil dat ook!” Dat team was geen top. Voor een aantal vrouwen was het meer een politiek statement om te gaan voetballen. Maar het is uiteindelijk wel heel erg mijn familie geworden. Familie is een groot woord, maar zo voelde ik dat wel in die tijd. In het voetbal waren veel meer lesbische vrouwen die daar open over waren, terwijl dat in het hockey veel minder was. Het voetballen voelde daarom als thuiskomen.
‘In 1990 was ik bij de Gay Games in Vancouver met de volleybalclub NetZo, maar uiteindelijk heb ik daar gevoetbald. Ik had eerder geprobeerd om een voetbalteam samen te stellen om naar Vancouver te gaan, maar dat lukte niet. Toen kwam ik iemand tegen in de kroeg die bij NetZo volleybalde en wel eens bij mijn voetbalteam was ingevallen. Zij vertelde dat ze naar de Gay Games ging en ik vroeg of ik haar tas mocht dragen.’
Lachend: ‘”Nee”, zei ze, “maar we zoeken nog wel mensen om te volleyballen”. Maar ja, ik kon helemaal niet volleyballen. Toen dacht ik: Ik heb wel balgevoel dus ga gewoon een half jaar meetrainen. Dat balgevoel viel een beetje tegen. Maar ik heb dat half jaar meegetraind en ben met ze meegegaan naar Vancouver. Daar konden we met het team logeren bij een vriendin van me die ik kende van hockey, maar zij speelde intussen voetbal en uiteindelijk heb ik met dat team gevoetbald. Bij volleybal heb ik alleen gekeken. Ja, ik wilde er gewoon heel graag bij zijn.’
Waarom?
‘Ik ben een sportmens en het was gewoon fantastisch om de Gay Games voor het eerst mee te maken. Bij het stadion stonden wel gelovige mensen met protestborden, maar om met al die mensen die homo of lesbisch zijn te sporten, dat vond ik fantastisch.
‘Grappig. In Nederland was mijn team voor de helft, driekwart lesbisch. In Vancouver speelde ik in een team dat volledig lesbisch was. Een aantal vrouwen woonde ook samen maar voor de familie waren zij ‘roommates’ met twee slaapkamers. In Nederland kende ik niemand die samenwoonde en tegen de familie zei dat ze huisgenoten waren. Dan realiseer je je hoe bevoorrecht, makkelijk dat toen al in Amsterdam was.’
Tekst loopt door onder afbeelding
Had je meteen het idee dat de Gay Games naar Amsterdam moest komen?
‘Nee, daar was ik helemaal niet mee bezig. Voor mij was de Gay Games niet een politiek gebeuren, maar ik wilde het voetbaltoernooi graag organiseren omdat het mijn sport is en mijn stad. En het is gewoon kicken. Er waren zo’n 1200 deelnemers, dus het was een van de grootste sporten van de Games. Driekwart daarvan waren vrouwen. Daar ben ik heel erg trots op. Overal ter wereld hebben lesbische vrouwen zich toen op voetbal gestort, juist omdat ze vroeger nooit mochten voetballen.
‘Van de week zelf kan ik me niet heel veel meer herinneren. Ik heb mijn evaluatieverslag nog eens nagelezen en ik las dat ik heel erg gestrest was. Ik wilde graag zelf de mensen uitzoeken met wie ik het voetbaltoernooi organiseerde. Dat werden een aantal van mijn vriendinnen, maar door de stress die week heb ik die vriendschap wel op het spel gezet.’
Is dat goed gekomen?
‘Ja, dat wel. Maar dat komt ook een beetje door hoe ik in elkaar zit. Pas achteraf kon ik met een trots gevoel terugkijken. Ja, dat hebben we toch geflikt! Maar aan die week zelf was niks leuks. Ik overdrijf een beetje, maar ik heb die week ook niks van de stad gezien, want ik zat elke dag op het voetbalveld, van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat.’
Tekst loopt door onder afbeelding
Hadden jullie last van de financiële perikelen?
‘Wij speelden op sportpark Drieburg en daar waren vijf voetbalclubs. Die clubs hebben hun kantines en velden opengezet en voor hen was dat ook een bron van inkomsten, maar na afloop bleek dat zij nog een heleboel onkosten hadden gemaakt en die kregen ze in eerste instantie niet uitbetaald.’
Vervelend en toen zat jij ertussen
‘Ja, en een van de clubs was mijn eigen club. Nou heb ik nooit gemerkt dat men mij daarop aankeek, maar toch. Toen dacht ik wel: Nou hebben we honderdduizenden guldens uitgegeven aan een chique openingsceremonie in de Arena en de plaatselijke voetbalclub wordt niet uitbetaald. Daar werd ik niet blij van.’
Wat ging er wel goed?
Lachend: ‘Dat daar twaalfhonderd mensen aan het voetballen waren, in mijn sport, in mijn sportpark, in mijn stad! Ook leuk was dat de velden zo goed waren. In Vancouver in 1990 en in New York in 1994 speelde je gewoon in een park, dus dan liep het veld schuin of lagen er hondendrollen. We hebben wel eens gespeeld op een veld waar geen grassprietje meer stond, omdat het zo droog was.
‘Maar in Amsterdam hadden we fantastische velden dus al die voetballers (v/m) waren zo blij omdat ze op een echt voetbalveld met gras konden spelen. Daar zag je mensen gewoon gelukkig van worden. Dat was natuurlijk niet mijn verdienste maar het heeft wel bijgedragen aan het grote succes.’
Moet er nu nog iets voor lhbti+’ers verbeteren of zijn we er?
‘Ik denk dat er veel bereikt is. Van een ‘backlash’ in de acceptatie merk ik zelf niets. Maar ik heb geen partner dus ik loop niet hand in hand, en ik denk dat hand in hand lopen voor vrouwen altijd al makkelijker is geweest dan voor mannen. Op de tennisclub hoor ik mensen vertellen dat ze dat niet meer durven. Of dat ze op school als leerkracht niet meer durven te zeggen dat ze homo zijn. Dat vind ik wel zorgelijk. Aan de andere kant zijn er nu op televisie veel meer rolmodellen.
‘Mijn gaydar (antenne) werkt niet meer, want ik had bijvoorbeeld niet gedacht dat (NOS-presentator) Rivkah van ‘t Veld lesbisch is. Zij en Winfried Baijens vertelden op tv dat zij zelf homoseksueel zijn. Dat soort voorbeelden hadden wij vroeger niet en dat maakt het voor jonge mensen wel makkelijker om uit de kast te komen. Ik herinner me van de eerste Roze Zaterdagen die mannen in leer met die blote billen en dan dacht ik: Tsja, dat ziet mijn moeder vanavond weer op tv. Daar ben ik niet zo blij mee. Maar het beeld is veel meer divers geworden.’
Wat is 25 jaar later je mooiste herinnering aan de Gay Games?
‘Ik vond het heel erg kicken om tijdens de Gay Games die Arena binnen te lopen. Maar misschien nog meer om vooraf op het plein bij de Arena te staan met al die mensen. Maar voor mij was de Gay Games dus geen hoogtepunt in mijn leven.’
Lachend: ‘Kijk, ik moet gewoon dingen doen. Punt. Daar hoef ik geen credits voor. Vrienden van me hebben een wijnboerderij in Frankrijk en elk jaar ga ik daar een week werken. Als ik daar ben moet ik heel hard werken, heb pijn in mijn knieën, pijn in mijn rug en ik klaag alleen maar. Maar als ik dan weer thuis ben, denk ik: het was toch wel heel fijn. Je hoofd is dan leeg. Fantastisch. Zo was die Gay Games week ook. Voor mijn gevoel heb ik gewoon keihard gewerkt. En verder was ik lesbisch en dit paste in mijn leven. Zo leefde ik.’
Tekst loopt door onder afbeelding
Reactie van Movisie-expert Simon Timmerman:
‘Ook uit het verhaal van Riet blijkt maar weer dat het Nederlandse vrouwenvoetbal het toch echt veel beter doet. Niet alleen in sportieve presentaties als we naar de nationale teams kijken, maar zeker als het gaat om het bieden van een veilige omgeving en open kunnen zijn over je seksuele oriëntatie. In het Nederlandse vrouwenvoetbal zijn er al diverse spelers op hoog niveau die daar heel open over zijn. Het mannenvoetbal loopt daarin enorm achter. Zelfs tijdens het EK en de onrust rondom de wetgeving in Hongarije blijkt maar weer dat het nog steeds een gevoelig onderwerp is, ook voetbalbond UEFA weet zich eigenlijk geen raad.
‘Het is belangrijk dat er rolmodellen zijn, zoals in het vrouwenvoetbal en de NOS-presentatoren die Riet ook noemt. Rolmodellen kunnen helpen bij het vergroten van eigenwaarde, ze kunnen inspireren, beïnvloeden en bijvoorbeeld jonge lhbti-personen helpen om stappen vooruit te zetten in zelfacceptatie.’
Reactie van Movisie-expert Hanneke Felten:
‘Riet merkt op dat ze zelf niets merkt van de ‘backlash’ in acceptatie van lhbti maar dat ze wel merkt dat koppels van gelijk geslacht niet meer hand in hand durven te lopen. De vraag is of dus het geweld tegen koppels van gelijk geslacht is toegenomen of de angst daarvoor. De afgelopen jaren komt geweld tegen koppels van gelijk geslacht veel vaker in het nieuws. Het lijkt dan logisch om aan te nemen dat het geweld vaker voorkomt maar dat is maar de vraag.
‘Het zou ook zo kunnen zijn dat de acceptatie van het geweld bij de Nederlandse bevolking is afgenomen waardoor dit vaker het nieuws haalt. In andere woorden: Mogelijk vinden steeds meer heteroseksuelen dat geweld tegen homo- en biseksuelen onacceptabel is en is de maatschappelijke verontwaardiging groter dan vroeger waardoor geweld tegen lhbti’ers volop de aandacht krijgt in de media.
‘In de afgelopen jaren is de acceptatie van homo- en biseksualiteit namelijk volgens het SCP alleen maar gestegen (zie ook dit artikel). Die stijging heeft mogelijk te maken met de maatschappelijke veranderingen zoals de opstelling van het huwelijk wat gepaard gaat met acceptatie (zie dit artikel) maar ook met ‘zichtbare’ events zoals de Gay Games. Want ook al had Riet zelf vooral plezier in het voetballen, veel heteroseksuelen hebben mogelijk door dit event gemerkt dat uit de kast zijn en jezelf zijn, het nieuwe normaal is.
‘Op eenzelfde manier heeft het WK voetbal van de vrouwenteams in 2019 ook mogelijk bijgedragen aan het idee dat voetbal ook een meisjes- en vrouwensport is. Mijn kinderen vinden het doodnormaal dat zowel meisjes als jongens op voetbal kunnen. Mijn zoontje vroeg bij het kijken naar dit WK van de vrouwen zelfs “Maar mama, hebben ze dan ook zoiets voor jongens?”‘
25 ervaringsverhalen over Gay Games Amsterdam 1998
Gay Games Amsterdam 1998 geldt wereldwijd nog steeds een van de grootste lhbti-evenementen ooit met ruim 3.000 vrijwilligers, ca. 15.000 deelnemers, en in totaal zo’n 250.000 bezoekers.
Paul van Yperen, destijds woordvoerder van Gay Games, zoekt zijn oud-collega’s, deelnemers en bezoekers op om hun verhalen over die mijlpaal vast te leggen en vraagt steeds aan twee jonge Movisie-experts, Hanneke Felten en Simon Timmerman, wat we nu van hun ervaringen kunnen leren. Bij elk verhaal vind je foto’s van toen van Marian Bakker en van nu van MacSiers Imaging.
Het verhaal van Riet verscheen eerder op 6 juli 2021 op Movisie.nl