Op woensdag 26 juli was er op NPO2 een Andere Tijden Special gewijd aan Gay Games Amsterdam 1998. Met onder anderen Ellie Lust, Marjo Meijer, John Avis, Humberto Tan, Jip van Leeuwen, Nanda van der Wiel en kunstschaatser Edward van Campen, wiens deelname op het laatste moment in het water viel. Wat schreven de dagblad recensenten?
Bekijk de hele uitzending terug.
De Volkskrant: ‘Om nostalgisch van te worden, de ruimdenkendheid waarop Nederland 25 jaar geleden prat ging’
‘Twinkelende ogen, trots, misschien nostalgie: de geïnterviewden woensdag in Andere tijden special (NTR) kijken met voldoening terug op de Gay Games van 1998 in Amsterdam. Prachtig hoe lhbti’ers uit heel de wereld de stad overnamen en, zoals een deelnemer het verwoordde, ‘één week de norm zijn’. Bevrijdend, feestelijk, sportief uitdagend: 15 duizend sporters en hun aanhang kwamen naar het evenement in de Gay Capital of the World. De Arena was bij de opening door burgemeester Schelto Patijn bomvol. Was niet eerder vertoond, zo’n vooraanstaande bestuurder die zich zo openlijk met lhbti’ers verbond.
‘Mooi en inderdaad enigszins om nostalgisch van te worden, de progressiviteit en ruimdenkendheid waarop Nederland 25 jaar geleden prat ging. Een baken in de wereld waarop ieder land kon navigeren. ‘Ga terug naar jullie gemeenschap’, sprak de burgemeester aan het einde van de sportweek, ‘dan zien we elkaar in 2002 bij de volgende Gay Games in Sydney.’ Zegenrijk werk verricht, het zaadje van de bevrijding, in ieders hart geplant, zou bij de deelnemers thuis ontkiemen en tot bloei komen.
‘Zo ging het, natuurlijk, niet. Je realiseert je als je kijkt, met ogen op stokjes, naar het handjevol sporters uit de Islamitische Republiek Iran, die bij de openingsceremonie trots paraderen: hoe het hen is vergaan weet ik niet, wel dat zoiets nu levensgevaarlijk zou zijn. En je beseft het bij het relaas van de Zimbabwaanse voetballer Ska Ngwenya. Met een team lesbische spelers was ze, zogenaamd voor ‘een toernooitje’, naar Amsterdam afgereisd. Bij aankomst was iedereen ‘een paar uur stil, sprakeloos’, zo groot was het evenement, en zo hartverwarmend het welkom, dat zelfs door de politie werd bereid.
‘Tijdens het ‘toernooitje’ werd Ngwenya met drie landgenoten gefotografeerd: een Zimbabwaanse krant publiceerde de opname, in de tijd dat president Robert Mugabe homo’s ‘varkens’ noemde. Terug in Zimbabwe sprak ze zich uit voor homorechten en ministers maakten haar uit voor ‘satanist’. Ze werd afgevoerd, dagenlang gemarteld en voor dood langs de kant van de weg achtergelaten. Voor de camera toont ze met tranen in de ogen de foto van destijds, met die vrolijk lachende sporters bij elkaar: twee van hen zijn dood, verkracht en vermoord vanwege hun homoseksualiteit. Hoe ‘vrij en beschermd’ had ze zich destijds in Amsterdam gevoeld. (…)’
Tekst loopt door onder afbeelding
Het Parool: ‘De vrolijkheid van Gay Games van 1998: handtaswerpen en serieus sporten‘
‘Hoe burgemeester Schelto Patijn zo enthousiast raakte over de Gay Games van 1998 in Amsterdam? Zijn speechschrijver van destijds, Maria Cuartas, weet het wel: “Hij ging aan toen hem werd verteld dat het niet zomaar een toernooitje was, maar dat het echt om mensenrechten draaide.”
‘Met Patijn – overal waar hij kwam met een frivole regenboogketting naast zijn ambtsketen – als gezaghebbend uithangbord, werden de Gay-spelen een doorslaand succes. Amsterdam, dat niet eerder zo’n groot sportevenement huisvestte, toonde zich op zijn liberaalst. Een glinsterende botenparade als opening en daarna overdag serieus sporten en ’s avonds feesten.
‘De enige protesten ter plekke golden het wel erg georganiseerde karakter van het evenement. ‘Truttig,’ vond een actiegroep die in het Vondelpark alternatieve spelen hield. De onderdelen: handtaswerpen, 100 meter hoge hak en – exclusief voor de dames – het clitbal.
‘Zo was de reconstructie van Andere Tijden er eentje om bepaald vrolijk van te worden. Al werden behalve de triomfen ook de dieptepunten benoemd.
‘Ontroerend waren de beelden van het kunstschaatsen, een evenement dat op het laatste moment door schaatsbond ISU werd verboden. Dreunende argumentatie: bij het kunstrijden bestaan er helemaal geen homo’s.
‘De teleurstelling van deelnemers van toen spat nog steeds van de beelden. Net als de extase die even later volgde toen de schaatsers in een volle Jaap Edenhal uiteindelijk in een demonstratiewedstrijd toch hun pirouettes mochten draaien.”
Tekst loopt door onder afbeelding
NRC: ‘Niet zomaar een toernooitje, 25 jaar Gay Games in Amsterdam‘
‘…de uitzending was geen rondje Nederlandse zelffelicitatie: al snel verschenen de eerste barsten in het tolerante nationale zelfbeeld. Zo vertelde Humberto Tan, die als sportpresentator de Games becommentarieerde, dat men minimaal een stuk of vier van zijn collega’s had gevraagd voor ze bij hem waren uitgekomen. „Dus die hebben allemaal nee gezegd.”
‘Nog grimmiger werd de sfeer bij de beelden van actievoerende christelijke jongeren. ‘Jeugd met een opdracht’, zoals ze zichzelf noemden. Met een suikerzoete glimlach vertelde een meisje dat ze het als hun taak zagen om mensen te vertellen over de ‘heerlijkheid van God’. Desgevraagd gaven ze ook toe te gruwen van het exhibitionisme van de gays. „Ik vind dat het de stad vervuilt.” (…)
‘Dat gevoel werd tot het eind van de uitzending toe alleen maar sterker. Olympisch zwemmer Johan Kenkhuis herinnerde de kijker eraan dat het nog maar zo’n tien jaar geleden is dat Frank de Boer doodleuk poneerde dat homo’s een andere motoriek hebben en a-sportief zijn. Kenkhuis: „Ik had toen al twee olympische medailles om m’n nek hangen.” Hij deed zelf destijds niet mee aan de Gay Games, want praktiserend homoseksueel zijn – „om het zo maar even te noemen” – was voor hem „een groot afbreukrisico op olympisch succes”. Maar toen hij zijn eerste olympische medaille daadwerkelijk won, borrelde vrijwel direct de bittere vraag op. „Is dit waarvoor ik in de kast zit?”
‘Vanaf dat moment werden de scènes rap indringender. De organisatoren van de Gay Games hadden er op gestaan om met officiële sportbonden samen te werken. Die hadden allen toegezegd, behalve één. De schaatsbond. Want bij het kunstrijden had je geen homo’s. Dit leidde tot hartverscheurende beelden waarbij de kunstrijders van over de hele wereld te horen kregen dat hun competitie niet zou doorgaan.’