We ontvingen een bijzondere reactie van Janis Wagemans: ‘Tijdens de Gay Games 1998 deed ook mijn (in 2000 overleden) partner en auteur Renate Stoute een duit in het zakje.’
We spraken met Janis (Djezz) over die optimistische maar ook zware periode en over haar boek Mijn vrouw was nooit een meisje. Uit Renate’s dagboek mogen we enkele nooit eerder gepubliceerde passages over de Gay Games delen.
7 augustus 1998
Het is eindelijk zomer geworden, de zon schijnt en we kunnen lekker in de tuin zitten. Gisteravond hadden we Aletta, Tamara en Rachel Rose te gast. Net als Aletta is Rachel (een echte fem) ook lid van Iron Rose (de Internet Butch/Fem(me) lijst). Zij logeren in Amsterdam om de Gay Games bij te wonen. Erg plezierig en opwekkend om de gezichten (de mens) bij de namen op lijst te leren kennen. Tamara noemt zich geen butch, maar evengoed is ze zo butch als maar kan. Wij hadden een vegetarische maaltijd voor ze gekookt, met aardbeien met slagroom toe.
Voor de Gay Games (ze kampen met grote financiële problemen) begeleidde ik een schrijfworkshop. Eerst bezochten we het Verzetsmuseum (expo over Willem Arondéus, schilder en verzetsman én homo) om vervolgens een tekst te schrijven, bij voorkeur over een vorm van verzet. Er waren maar vier deelnemers, bovendien hadden zij begrepen van de organisatie dat ze een impressie van de Games zouden gaan schrijven. Rommelig, maar toen de deelnemers aan het eind van de dag hun werk voorlazen, bleek het niveau onverwacht hoog.
Na afloop zeiden een aantal mensen dat mijn uitstraling zo inspirerend had gewerkt – toe maar, en een vrijwilligster van de Games, zij had ooit “Vuile zwanen” gelezen, informeerde waar die René nou toch was gebleven. Ze had bij het voorstellen aan de groep deelnemers wel begrepen dat ik niet als vrouw was geboren, toch had ze niet de relatie René=Renate gelegd. Ze zei – ietwat verbaasd – maar je bent zo’n mooie vrouw geworden. Tja, wat kun je dan meer doen dan verlegen glimlachen.
Op een vrouwenfeest (tegenvallende belangstelling) eisten een stel Duitse potten hun entreegeld terug omdat ze de band ervan verdachten dat zij “omgebouwde mannen” waren. De acceptatie van transvrouwen is nog lang niet overal een feit. Voor onze Australische gasten (Rachel en Tamara) bleek dat geen punt van discussie te zijn, en natuurlijk hoort het ook zo te zijn, maar even goed schoot het even door me heen: “O jee, als ik maar op mijn waarde geschat wordt als lesbische vrouw.” Dat zat en zit dus wel snor.
9 augustus
De Gay Games werden gisteren afgesloten en afgezien van de financiële perikelen lijkt het een succes geweest te zijn. Vanwege mijn been zijn Djezz en ik niet in staat geweest veel van de Games mee te maken. Heel jammer.
Uit: dagboek van Renate Stoute
Tekst loopt door onder de afbeelding
Mijn vrouw was nooit een meisje
Janis Wagemans schreef haar boek Mijn vrouw was nooit een meisje al in 1997 maar publiceerde het pas dit jaar. Het is een indringend, romantisch boek over een grote, grensverleggende liefde dat tegelijk een beeld geeft van een optimistische periode waarin de lhbti+ acceptatie grote stappen vooruit maakte.
Janis: ‘Destijds, 25 jaar geleden, wilde ik het boek al uitgeven, maar dat lukte toen niet. Ik had lang het idee dat er nauwelijks mensen waren zoals ik: die zich niet per se trans voelen, maar ook niet 100% vrouw. Ik werd ook nog eens verliefd op heel vrouwelijke mannen, het liefst in travestie.
‘Toen ik ontdekte dat meer mensen dit hadden, wilde ik daar aandacht aan geven. En ik wilde het hele proces van Renate beschrijven. De verhalen die je toen over het transitieproces hoorde waren altijd vanuit de transseksueel zelf en nooit vanuit de partner. Dat verhaal wilde ik zichtbaar maken. Dit ben ik en dat bestaat ook. Ik denk dat je door zichtbaarheid, mensen informeren, meer begrip krijgt.’
Hoe kijk je nu op die periode terug?
‘Ik heb een heel slecht geheugen, maar toen ik de dagboeken teruglas zag ik alles weer voor me en hoor ik een collega in de bus weer vertellen dat partnerregistratie voor lesbische stellen mogelijk zou worden. Er hing toen iets optimistisch in de lucht: er komen veranderingen aan.
‘Aan de ene kant had ik die periode nooit willen missen, want Renate was echt mijn soulmate. Het proces dat je samen doorleeft had hele mooie kanten, maar ik weet sinds kort dat ik complexe PTSS heb en ik weet zeker dat die periode daar een grote bijdrage aan heeft geleverd.
‘Het proces is heel zwaar geweest. Niet alleen door de reacties van de buitenwereld, maar ook door Renate’s gezondheid. Ze was vaak depressief en ziek en als partner moest ik dat steeds opvangen. Ik was jong en wilde gaan leven, maar steeds was er iets waardoor dat niet kon. Ik had een kinderwens die on hold gezet moest worden omdat de VU daar toen ‘nog niet aan toe was’.
‘De finale staat niet in het boek, maar Renate is twee jaar later overleden. Dat is heel snel gegaan. Ze heeft zelf de diagnose nooit gehoord. Ik had me er met hart en ziel in gestort, want ik dacht dat wij een mooie toekomst tegemoet gingen. Twee vrouwen met een kindje die samen oud worden. Ik was 28 toen zij stierf en in plaats van moeder werd ik weduwe.’
Wat vind je van de reactie van de bezoeksters van het Gay Gamesfeest op trans vrouwen die Renate beschrijft?
‘Heel kortzichtig. Ik ben geen echte feministe, maar schurk er wel tegenaan. Vrouwen hebben altijd een ondergeschoven positie gehad en worden nog steeds niet voor vol aangezien. Dat was ook een van de redenen waarom ik er moeite mee had om een meisje te zijn.
Toen mijn zeven jaar jongere broertje werd geboren, zei mijn vader: “Nu heb ik eindelijk een stamhouder.” Hij had net zo goed een mes in mijn hart kunnen steken! Je bent gewoon een tweederangsburger.
‘Maar dat staat los van die transgenderissues, want Renate was gewoon een vrouw. Ze heeft haar lichaam moeten aanpassen en een hele lange omweg moeten afleggen. Daarvoor hadden mensen vaak geen begrip.’
Je hoopte dat mensen daar wel begrip voor zouden hebben
‘Natuurlijk. Ik hoop sowieso dat mensen altijd begrip voor elkaar hebben. Ik probeer daar mijn steentje aan bij te dragen door gewoon open te zijn over wie ik ben en wat ik heb meegemaakt.’
Meer over Janis en haar boek Mijn vrouw was nooit een meisje – Transgender notities kun je lezen op Facebook en in dit interview door het AD.
